بررسی نمادپردازی در پنجاه داستان کودک و نوجوان دهه ی هشتاد

ادبیّات داستانی در شکل گیری هویّت ملّی و فرهنگی ، آموزش مهارت های زندگی، انتقال تجربیات گوناگون و ایجاد روحیّه ی سرگرمی و شادابی کودکان و نوجوانان تأثیر اساسی دارد. بدین منظور، قصّه ها و داستان ها از شیوه های گوناگون زبانی ادبی و تصویرسازی بهره می برند. یکی از شیوه های بسیار مهم در آفرینش انواع داستان، نمادپردازی است. اصولاً انسان اندیشمند، علاقه مند است که پیام های اخلاقی و انسانی را به شیوه ی نمادین و غیرمستقیم برای او بیان شود، طبعاً کودکان نیز کم و بیش چنین هستند و بسیاری از مفاهیم و تجربیّات انسانی را می توان از طریق نمادپردازی و با ارائه ی الگوهای شخصیّتی نمادین به آنان منتقل کرد. روی کرد و مسأله ی اصلی این پایان نامه نیز نمادپردازی در داستان های کودک و نوجوان دهه ی هشتاد ایران است و به شیوه ی توصیفی، تحلیلی، طبقه بندی و ارزیابی کمّی به بررسی انواع نمادهای طبیعی و ماوراءطبیعی در پنجاه داستان کودک و نوجوان ایران در دهه ی هشتاد می پردازد. از این رو، ابتدا در بخش کلیّات و مقدمّات به بررسی دوره ها و عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موثّر بر ادبیّات داستانی کودکان و نوجوانان در عصر انقلاب اسلامی به ویژه دهه ی هشتاد پرداخته شده است. بعد از آن به مبحث تعاریف، مفاهیم و پیشینه ی نمادپردازی در داستان های کودک و نوجوان ایرانی توجّه و سپس زندگی و آثار برترین داستان نویسان کودک و نوجوان ایرانی همچون احمد اکبر پور، جعفر ابراهیمی(شاهد) و ... در دهه ی هشتاد معرفی و بررسی شده است. فصل چهارم در دو بخش به طبقه بندی، تحلیل و بررسی و ارزیابی انواع نمادها در داستان های کودک و نوجوان دهه ی هشتاد اختصاص یافته و در انواع داستان های شخصیّت های کارتونی، تخیّلی، قصّه های قرآنی و دینی، اخلاقی، تربیتی، روان شناسانه و آموزشی و بهداشتی و افسانه های عامّه به لحاظ کاربرد انواع نماد به صورت تحلیل و بررسی به جمع بندی و ارزیابی نتایج در قالب های تصویر، نمودار و جدول ها پرداخته شده است. اصلی ترین نتیجه ی تحقیق این است که بعد از انقلاب اسلامی چهار دوره ی ادبی در این حوزه تشکیل شده و عوامل مختلفی همچون به رسمیّت شناخته نشدن ادبیّات کودک در کشور، نگاه تحقیربینانه به این حوزه و رقابت رسانه های مختلف مثل اینترنت و ماهواره و... با آن، گران شدن کاغذ و غیره بر ادبیّات داستانی کودک و نوجوان تأثیر گذاشته است. با این حال از بررسی میزان انتشار کتاب های داستانی و همچنین بررسی پایان نامه ها مشخّص می شود که ادبیّات این حوزه، رشد فزاینده ای داشته است که این رشد مرهون نویسندگان برتر همچون هوشنگ مرادی کرمانی، شهرام شفیعی، مصطفی رحماندوست و ... است. نماد پردازی بعد از انقلاب به دلیل باز شدن فضای سیاسی به جز در مضامین اخلاقی و گه گاه اجتماعی، عرفانی و فلسفی نسبت به قبل از انقلاب کمتر شده است. از بررسی پنجاه اثر داستانی این حوزه که سی درصد آن داستان های خارجی است؛ تعداد دویست و پانزده نماد واژه و یکصدو چهارده نماد عبارت استخراج و پس از طبقه بندی آن ها نتایج قابل توجهی به دست آمد که برای مثال می توان اشاره کرد: در مبحث نمادهای طبیعی، شخصی و مرسوم بیشترین نوع نماد، مربوط به نمادهای مرسوم است که نسبت به نمادهای شخصی دو برابر و نسبت به نمادهای طبیعی چهار برابر بوده است.یا می توان اشاره کرد که درصد نماد گیاهی متغیّر در این آثار صفر می باشد.همچنین از بین نمادهای انسانی، حیوانی و گیاهی بیشترین نوع نماد، مربوط به نماهای انسانی بوده که درصد فراوانی آن ها نسبت به نمادهای حیوانی دو برابر و نیم و نسبت به نمادهای گیاهی ده برابر بوده است.